Ochrona sygnalistów – korzyść czy utrapienie dla pracodawców – część II (w oparciu o dyrektywę)

10 gru 2023

Pamiętajmy, iż Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii wskazuje kto może zgłaszać naruszenia oraz czego mogą dotyczyć.

Sygnalista – kim jest i jaką ma rolę?

Sygnalista, najprościej ujmując, to osoba, która dokonuje zgłoszenia naruszenia prawa. Osoby pracujące dla organizacji publicznej lub prywatnej lub utrzymujące kontakt z taką organizacją niejednokrotnie jako pierwsze dowiadują się o przypadkach naruszenia prawa we wskazanym w Dyrektywie obszarze. Zgłaszając naruszenia prawa osoby takie działają jako sygnaliści i tym samym odgrywają kluczową rolę w ujawnianiu i zapobieganiu tymże naruszeniom.

Kto może być Sygnalistą wg. Dyrektywy?

• pracownik, także w przypadku, gdy stosunek pracy już ustał,
• osoba ubiegającej się o zatrudnienie, która uzyskała informacje o naruszeniu prawa w procesie rekrutacji lub negocjacji poprzedzających zawarcie umowy,
• osoby świadczące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej, przedsiębiorcy,
• akcjonariusz lub wspólnik,
• członek organu osoby prawnej,
• osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy, lub dostawcy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej,
• stażysta,
• wolontariusz.

Kim jest osoba, której dotyczy zgłoszenie?

Może to być osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, wskazana w zgłoszeniu lub ujawnieniu publicznym jako osoba, która dopuściła się naruszenia prawa lub z którą osoba ta jest powiązana. To właśnie jej działań lub zaniechań może dotyczy zgłoszenie.

Czym jest zgłoszenie?

Zgłoszenie to przekazanie informacji o naruszeniach prawa. Jest to informacja, w tym uzasadnione podejrzenie, dotyczące zaistniałego lub potencjalnego naruszenia prawa, do którego doszło lub prawdopodobnie dojdzie w organizacji, w której Sygnalista (zgłaszający) pracuje lub pracował, z którą zgłaszający utrzymuje lub utrzymywał kontakt w kontekście związanym z pracą.

Dokonywane przez sygnalistów zgłoszenia stanowią jeden z elementów oddolnego egzekwowania prawa. Dostarczają one informacji, które umożliwiają wykrywanie przypadków naruszenia prawa, stanowią podstawę do podjęcia działań następczych a w konsekwencji również mogą stanowić cenny materiał dla organów ścigania.

Zgłoszenia – czego mogą dotyczyć?

Z Dyrektywy wprost wynika czego i jakiego obszaru mogą dotyczyć zgłoszenia. Naruszenia objęte zakresem stosowania dotyczyć mogą następujących dziedzin:

• zamówienia publiczne;
• usługi, produkty i rynki finansowe oraz zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu;
• bezpieczeństwo produktów i ich zgodność z wymogami;
• bezpieczeństwo transportu;
• ochrona środowiska;
• ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe;
• bezpieczeństwo żywności i pasz, zdrowie i dobrostan zwierząt;
• zdrowie publiczne;
• ochrona konsumentów;
• ochrona prywatności i danych osobowych oraz bezpieczeństwo sieci i systemów informacyjnych.

Ale czy tylko?

Zgodnie z zapisami Dyrektywy każde państwo członkowskie może przyjąć w przepisach krajowych dodatkowy katalog obszarów objętych zakresem zgłoszeń. Każdy pracodawca może dodatkowo ustanowić zgłaszanie w zakładzie pracy innych naruszeń w tym dotyczących obowiązujących u tego pracodawcy regulacji wewnętrznych lub standardów etycznych.

Kogo dotyczą przepisy, kto ma obowiązek ich implementacji oraz do kiedy je wdrożyć? Zapraszamy do trzeciej części artykułu.